Dat mensen pas energie willen besparen als zij het in hun portemonnee voelen is een veelgehoord misverstand. Onderzoek laat keer op keer zien dat mensen begaan zijn met het klimaat en bereid zijn om actie te ondernemen. Is de huidige energiecrisis daarom een goed moment voor meer klimaatactie in Nederland? We vroegen het Linda Steg en Ellen van der Werff.
Misverstand
Een veelgehoorde opmerking gaat over ‘geld’: zodra mensen het in hun portemonnee voelen, zijn ze bereid tot energiebesparing. Hoe kijken jullie hier tegenaan?
“Hier is de literatuur duidelijk over: de boodschap ‘bespaar energie omdat het goed is voor het milieu’ is vaak veel effectiever dan ‘Bespaar energie, want je bespaart geld’. Als het over veel geld gaat, dan is dit natuurlijk de moeite waard. Maar door te focussen op het financiële aspect loop je het risico dat mensen in de rationele overweging komen waarbij ze de kosten en baten afwegen: ik moet al mijn energieslurpende lampen vervangen voor zuinige lampen, wat levert dit mij op, is dat de moeite waard?
“Terwijl iets goeds doen voor het klimaat een positief gevoel geeft en dát is wat mensen motiveert!”, vult Linda aan. Dit verklaart ook waarom mensen voor wie de energieprijzen nog niet hoog zijn nu evengoed energie besparen. “Ze weten namelijk dat er een groot klimaatprobleem is en dat besparen goed voor het milieu is.”
“Precies,” zegt Ellen, “en wanneer geld de motivatie voor mensen wordt om energie te besparen vervallen ze snel weer in hun oude gedrag zodra de energieprijzen dalen.”
Veel mensen denken – onterecht –
dat zij als enige het milieu
belangrijk vinden.
Illusie van machteloosheid doorbreken
Als geld niet het juiste argument is voor permanent duurzamer gedrag, wat dan wel?
“Het gaat onder meer om het versterken van de duurzame identiteit van mensen. Daarmee wakker je de intrinsieke motivatie aan. Dat doe je door het positieve te benoemen,” geeft Ellen aan. “Door te zeggen: ‘Je hebt de verwarming lager gezet, dat is goed voor het milieu’ bereik je veel meer dan door te benadrukken wat er allemaal níet goed gaat. Want juist door het positieve te benadrukken, is de kans groot dat iemand zichzelf als een duurzaam persoon gaat zien. Andere duurzame keuzes worden dan steeds logischer.” De clou zit hem in de consistentie: “Als mens heb je een bepaald beeld van jezelf en hier wil je naar handelen.”
Wat ook helpt, is onze eigen aannames over anderen bijstellen. “Veel mensen denken onterecht dat zij als enige het milieu belangrijk vinden,” zegt Linda. “Dat kan hun weerhouden van duurzaam gedrag, omdat ze er vanuit gaan dat hun acties weinig zin hebben. Dus communiceer dat je duurzaamheid belangrijk vindt en er ook naar handelt. Dan ontdek je vanzelf dat er veel meer gelijkgestemden zijn en voel je je gesterkt.”
Hoe motiveer je de mensen die zich nog niet sterk betrokken voelen bij het klimaat?
“De groepsroute is bijvoorbeeld een belangrijke om mensen mee te krijgen die het klimaat van zichzelf niet zo belangrijk vinden,” zegt Linda. ‘Want deel uitmaken van een duurzame groep kan je intrinsieke motivatie bevorderen om ook duurzaam te handelen.’ Dit blijkt onder andere uit onderzoek naar lokale initiatieven waarbij een buurt samen duurzaam omgaat met energie. `De ene haakt aan vanuit motieven voor het milieu en anderen omdat ze het leuk vinden samen iets met de buurt te doen. Beide kennen een ander motief, maar leiden tot dezelfde uitkomst, omdat mensen die betrokken zijn bij duurzame energie-initiatieven uiteindelijk meer duurzaam gedrag vertonen.”
Zo spelen ook bedrijven een belangrijke rol bij het faciliteren van duurzame keuzes. Ellen: “Een bedrijf dat zijn maatschappelijke verantwoordelijkheid neemt, heeft effect op duurzaam gedrag van de medewerkers. Vooral op mensen die het milieu nog niet heel belangrijk vinden, omdat zij de duurzame doelen van de organisatie internaliseren. Aan de ene kant gaat het erom dat je de omgeving zo inricht dat duurzaam gedrag makkelijker wordt. En aan de andere kant versterk je de intrinsieke motivatie voor duurzaam gedrag.” Deze aanpak via de groepsroute stemt Ellen hoopvol. “Je krijgt hiermee niet alleen de groep mee die het klimaat allang belangrijk vindt, maar juist ook die gematigde middengroep.”
Professionele eenzaamheid doorbreken
Jullie benoemen dat echt grote impact vooral bereikt wordt door systemen in de samenleving te veranderen, omdat duurzaam gedrag nu nog niet de meest logische optie is. Hoe zetten we de overheid aan tot die systeemveranderingen?
Linda: “Het is belangrijk om beleidsmakers minder op intuïtie te laten handelen. Ook zij hebben namelijk vaak genoeg een misperceptie over de bereidheid van mensen tot duurzaam gedrag. Dit kan ertoe leiden dat duurzaam beleid niet ingevoerd wordt, omdat politici protesten verwachten.”
Ellen: “Beleidsmakers vinden de publieke opinie belangrijk en zijn daarom huiverig om duurzaam beleid door te voeren. Daarbij krijgt de kleine groep die tegen een beleid is de meeste aandacht, terwijl de overgrote meerderheid het misschien wel een goed idee vindt. Maar die worden nauwelijks gehoord. Als beleidsmaker moet je jezelf daarom goed informeren over hoe groot de groep tegenstanders werkelijk is en wat de meerderheid vindt. Het lastige is alleen dat vaak de kleine groepen die tegen zijn, het hardst roepen. Dus ga niet af op sociale media, maar maak de stille meerderheid zichtbaar.”
Hoe kunnen we dat laatstgenoemde doen?
Linda: “Deel wat mensen belangrijk vinden en doen met elkaar. Mensen zijn bijvoorbeeld lang niet altijd tegen windmolens, maar vooral op de manier waarop dit geïmplementeerd wordt. Ze hebben het gevoel dat ze niet gehoord zijn dus betrek ze bij de besluitvorming.
Ellen: “En het is ook belangrijk hoe dit gebeurt. Niet aan het einde van het besluitingvormingstraject, maar vanaf het begin. En betrek een zo breed mogelijke groep: ook degenen die niet vrijwillig naar bijeenkomsten komen.”
Wat is volgens jullie de kracht van Warmetruiendag?
Linda: “Warmetruiendag kande duurzame identiteit van mensen versterken. Als je je warme trui aantrekt voor het klimaat bevestigen ze vanzelf het eigen beeld van iemand die klimaat belangrijk vindt. Dat zet mensen ook weer aan tot ander duurzaam gedrag.
Daarbij agendeert Warmetruiendag ook systeemverandering. Met Warmetruiendag ervaren we als burgers dat we meer kunnen doen. Dan heb ik het over de keuzes die wij maken, welke producten we kopen, of we protesteren en op welke partijen we stemmen. Systeemverandering is namelijk een wederzijds beïnvloedingsproces tussen burgers, de overheid en bedrijven.”
Ellen: “Warmetruiendag focust zich op het positieve en laat op een leuke manier zien hoe anderen zich warm houden en zo kiezen voor duurzaam gedrag. Goed ook dat jullie veel bedrijven erbij betrekken. Het is effectief om te laten zien wat mensen al aan duurzaamheid doen en dit kan andere mensen ook weer stimuleren tot duurzamer gedrag.
Meer over deze onderwerpen te weten komen? Hier hebben we twee tips voor je!?
- Wat zijn de diepere oorzaken van onduurzaam gedrag en hoe pakken we die aan? Naar de video
- Zet duurzaam gedrag aan tot ander duurzaam gedrag? Naar de video
