De inefficiëntie van de energietransitie: huis voor huis isoleren

In het bedrijfsleven ligt een grote verantwoordelijkheid voor de energietransitie. Het is misschien zelfs dé plek waar we de transitie met innovatie kunnen versnellen. Waarom heeft dan alsnog de helft van alle kantoorpanden niet het verplichte energielabel C? Warmetruiendag sprak met Olof van der Gaag, voorzitter van Nederlandse Vereniging Duurzame Energie, over hoe het bedrijfsleven én de overheid zich hard moeten maken voor een duurzame samenleving.

Opleiden in de energietransitie

De energietransitie knelt aan diverse kanten: het energienet vraagt bijvoorbeeld om fikse investeringen, er zijn te weinig vakmensen voor de energietransitie. Hoe gaan we dit te lijf?

Dat personeelstekort is een groot onderwerp. Toevallig wordt op dit moment bij mij thuis triple glas (HR+++) geïnstalleerd en daar moesten we een paar maanden op wachten. Dat valt dan nog mee. Wachttijden van meer dan een half jaar komen veel voor. Dus voor de korte termijn is het heel belangrijk dat we kijken naar hoe we de energietransitie zo efficiënt mogelijk kunnen uitvoeren.

Hoe ziet zo’n efficiënte aanpak er uit?

Denk aan een complete straat of wijk tegelijkertijd verduurzamen. In de praktijk gaat het nu huis voor huis. Heel inefficiënt. We hebben niet genoeg technische mensen voor de energietransitie, dus kunnen we beter geconcentreerder werken zodat we met veel minder mensen veel meer huizen tegelijkertijd aanpakken.

Hoe organiseer je deze geconcentreerde manier van werken?

Daar heeft de gemeente een belangrijke rol in. Gemeenten hebben namelijk de opdracht om voor alle wijken van Nederland in beeld te brengen hoe en wanneer die van het aardgas afgaan. In die aanpak zou het goed passen om te zeggen: nu isoleren we in deze wijk massaal alle muren en in deze wijk installeren we nu allemaal warmtepompen. Dus via de gemeente heeft de beste kans om dit goed georganiseerd te krijgen.

Het probleem van tekort personeel blijft dan alsnog bestaan. Wat is hier de oplossing voor?

We werken nog tientallen jaren aan de volledige verduurzaming van onze samenleving dus we moeten nu heel hard opleiden. Anders is en blijft de krapte op de arbeidsmarkt een structureel probleem.

Maak relevante opleidingen aantrekkelijker en zelfs gratis. Werk met de nieuwste, mooiste technologie, want degenen die dit werk leuk vinden, houden van gadgets. We zouden binnen de technische opleidingen ook graag meer diversiteit in het type student zien. Misschien kunnen we dit bereiken door elektrische scooters uit te delen.

Het grappige is, vroeger waren mensen bang dat ze werkloos zouden worden door klimaatbeleid maar nu zien we precies het omgekeerde. Met een technische opleiding heb je gewoon baangarantie voor het leven.

Een elektrische scooter uitdelen? Kunnen we niet beter de intrinsieke motivatie aanspreken?

We moeten alles tegelijkertijd doen. Veel jongeren realiseren zich waarschijnlijk niet dat ze met een keuze voor de installatiesector een grote bijdrage leveren aan de oplossing van klimaatverandering. Maar dit spreekt niet alle jongeren aan.

Bedrijven zelf kunnen ook veel betekenen in de werving van divers personeel. Zorg dat je een aantrekkelijke, prettige werkgever bent met goede arbeidsvoorwaarden. Ook over een moderne bedrijfscultuur bezit waar iedereen zich in thuis voelt. Een mooi voorbeeld dat meerdere maatschappelijke doelen tegelijkertijd dient komt van netbeheerder Alliander. Die leidt statushouders op tot elektromonteur: zo’n groep krijgt kansen én nieuwe doelgroepen worden aangeboord.

Verduurzaming in het bedrijfsleven

Kantoorpanden moeten sinds dit jaar verplicht energielabel C hebben. Maar ongeveer de helft voldoet hier niet aan. Teleurstellend?

Je zou hopen dat bedrijven zelf de intrinsieke motivatie hebben om hun kantoor energiezuinig te maken. Helemaal in het licht van de huidige energiecrisis, maar de praktijk wijst anders uit. Terwijl, in de energietransitie zijn een aantal ingrepen ingewikkeld, maar het verduurzamen van een kantoorpand valt hier absoluut niet onder. Het is simpel, goedkoop en heeft meteen effect op het klimaat, de energierekening én het comfort van medewerkers.

In de energietransitie zijn een aantal ingrepen ingewikkeld, maar het verduurzamen van een kantoorpand valt hier absoluut niet onder. Het is simpel, goedkoop en heeft meteen effect op het klimaat

Waarom ondernemen veel eigenaren van kantoorpanden geen actie?

In Nederland is het een taboe om maatregelen te verplichten. Maar ik vind het helemaal geen taboe als het om verduurzaming gaat. Ook speelt mee dat veel bedrijven geen kennis hebben over de duurzame mogelijkheden die er zijn. Of verduurzaming raakt ondergesneeuwd door de dagelijkse werkzaamheden.

Uiteindelijk moeten we het van de ratio hebben en de overheid die verduurzaming bij bedrijven aanjaagt. Nu kijkt ze helaas nog teveel weg. Bel als overheid letterlijk aan bij bedrijven en vraag om het energielabel. In eerste instantie om bedrijven te ondersteunen in de transitie. Maar op een gegeven moment, als bedrijven bewust niet meewerken, mogen ze flinke boetes uitdelen.

Een race tegen de klok

We spraken klimaatwetenschapper Julia Steinberger, zij gaf aan dat we tot wel 70-80% kunnen (en eigenlijk: moeten) besparen. Daarvoor is belangrijk dat we systemen anders inrichten en andere keuzes maken. Hoe zie jij dat?

Klimaatverandering is een race tegen de klok. Om complete systemen te veranderen, moeten we daarom de doorlooptijd van nieuwe, duurzame projecten enorm verkorten. Vaak duren deze tien jaar vanwege de benodigde vergunningen. Als je een crisis hebt, is het van de gekke dat het tien jaar duurt voordat een oplossing gebouwd is. Onnodig, want tijdens de energiecrisis konden we wél opeens in acht maanden tijd een extra gasterminal bouwen. Die spirit moet voor duurzame energieprojecten ook gelden!

Het energieverbruik in de zomer neemt nu ook toe door airco’s. Hoe kunnen bedrijven hier mee omgaan?

Bij teveel aan warmte moet je van buiten naar binnen denken. Je kunt het beste de zon aan de buitenkant van je pand tegenhouden met zonwering. Wat ook enorm helpt is een groene omgeving. Bomen zijn de beste airco’s die er bestaan. De aircofunctie van bossen kan zich over kilometers uitstrekken. De overheid zou daarom veel meer moeten investeren in natuurontwikkeling en bomen planten.

En er is nog zoveel meer mogelijk. Het toenemende aantal hete dagen is een duidelijk symbool van klimaatverandering. Hopelijk maakt dit de stijgende vraag naar zomerse koeling duurzame verwarming aantrekkelijker. Het is een uitdaging om mensen een verandering te laten maken als daar geen direct voordeel aan zit. Een warmtepomp kent dit voordeel! Naast warmte kan het namelijk ook koelte leveren. In tegenstelling tot een cv-ketel die alleen warmte levert. Zo vang je twee vliegen in één klap.

Denk niet in één oplossing. Installeer ook een batterij als je zonnepanelen hebt. Zo kun je energie opslaan en gebruiken voor koeling (airco) in de zomer. Binnen kun je het beste de gordijnen dichtdoen als zon op het raam staat. Integreer zonnepanelen in je ramen of gevel van je bedrijfspand. Zo maak je van alle harde oppervlaktes energiecentrales. Dit is nu nog relatief duur, maar ik geloof dat dit binnen een paar jaar doorbreekt. Ook zijn er moderne warmtenetten met bodemenergie of aquathermie die in de winter verwarmen en in de zomer koelen. Deze manier van koelen is veel comfortabeler dan een airco die in je nek blaast.

Een hoopvol toekomstperspectief

Zie je de energietransitie rooskleurig in?
Op sommige punten gaat de energietransitie gelukkig heel snel. Wij hebben in Nederland de meeste zonnepanelen per hoofd van de bevolking van heel Europa. Dat vind ik best opmerkelijk, want we zijn niet het zonnigste land van Europa.

Hoe komt dat denk je?

We hebben goede stimuleringsregelingen. Nederland voert nu een jaar of tien serieus beleid om ons energiesysteem te verduurzamen. En sinds een jaar of tien is er ook stimulans voor zonnepanelen. In het begin liep dit niet zo hard, maar nu hebben twee miljoen huishoudens zonnepanelen op het dak. Ook worden steeds vaker grote zonneprojecten gebouwd op daken van loodsen en op afvalstortplekken.

Een ander typisch voorbeeld waar de ontwikkeling hard gaat, is bij de bouw van windparken op zee. Subsidies zijn niet eens meer nodig. Daarbij komt dat de Noordzee ideaal is voor windmolens omdat het redelijk ondiep is, het waait er hard én in Nederland zijn veel bedrijven zeer bedreven in bouwen op zee.

De ontwikkeling van groen waterstof is ook hoopvol. Binnen zeven jaar moet waterstof een flink volume hebben in Nederland, belangrijk voor de industrie om van het aardgas af te komen. Het is een volwaardig vervanger, is lang te bewaren en switchen van aardgas naar waterstof is vrij eenvoudig. De overheid daagt het bedrijfsleven dan ook uit om een stap extra te doen in de energietransitie. Energiebedrijf RWE won bijvoorbeeld een tender voor een windmolenpark omdat ze direct op zee, bij het park, de opgewekte energie direct willen omzetten in waterstof. Op den duur wil RWE zelfs gascentrales overzetten op waterstof zodat die ingezet kunnen worden als zon en wind niet genoeg energie opwekken.

Mooie ontwikkelingen, maar dit voorbeeld gaat wel om een bedrijf dat nog in fossiel investeert. Moeten we die nog wel willen steunen?

Heel Nederland zit nog in olie en gas dus ik vind niet dat bedrijven daar per direct mee moeten ophouden. Maar er moet wel een duidelijke transitie ingezet zijn om olie en gas naar nul te brengen en duurzaam naar honderd. Vergeet ook niet dat er jaarlijks € 20 miljard in de energietransitie gestoken moet worden, dan heb je zulke grote bedrijven nodig. Startups en pioniers kunnen geen miljardenprojecten op zee bouwen.

Heb je nog een duurzame uitsmijter?

Een goede ontwikkeling is dat jongere generaties steeds mondiger zijn naar hun werkgever. Een deel wil alleen nog werken voor een bedrijf dat iets doet tegen klimaatverandering. Vanwege de krappe arbeidsmarkt hebben jongeren ook alle reden om hun stem te laten horen. Ik zie mede hierdoor veel bedrijven onderzoek doen naar hoe zij kunnen verduurzamen en jongeren krijgen vaker de kans om duurzame projecten te ontwikkelen. Tot een paar jaar geleden had ik het gevoel dat we veel discussie voerden over het bestaan van klimaatverandering an sich. Nu hebben we al die waarom-discussies achter ons gelaten en gaat het eindelijk over het HOE.

Olof van der Gaag van de Nederlandse Vereniging Duurzame Energie